آیا با پرداخت حقوق دلاری می‌توان جلوی مهاجرت منابع انسانی را گرفت؟ / رقابت شرکت‌های ایرانی با خارجی‌ها
یکی از ویژگی‌های برند کارفرمایی، نگهداشت نیروی کار یا به عبارتی منابع انسانی است. کسب‌وکارها برای نگهداشت منابع انسانی خود راه‌کارهای مختلفی در پیش می‌گیرند و سعی می‌کنند از این طریق برای افراد شرایط مناسبی فراهم کنند. راه‌کارهایی مانند ایجاد فرهنگ سازمانی خوب و منحصربه‌فرد، شرایط رشد و پیشرفت پایدار کارمندان، ایجاد توازن در زندگی شخصی و کاری و همچنین ایجاد شرایطی برای افزایش رفاه و سلامت کارکنان از مواردی هستند که به گفته کارشناسان منابع انسانی می‌توانند یک سازمان را در ساختن یک برند کارفرمایی موفق یاری کنند.
در سال‌های اخیر مهاجرت نیروهای متخصص تبدیل به یکی از چالش‌های مهم کسب‌وکارهای داخلی به‌ویژه در حوزه‌های فناوری‌محور شده است و شرکت‌ها با وجود تلاشی که در حوزه تقویت برند کارفرمایی خود دارند باز هم با پدیده مهاجرت نیروهای متخصص و تأثیرگذار خود مواجه هستند. در واقع می‌توان گفت در سال‌های اخیر شرکت‌های داخلی علاوه بر رقابتی که با یکدیگر در زمینه جذب و نگهداشت نیروهای متخصص دارند، باید با شرکت‌های خارجی نیز در این زمینه رقابت کنند.
براساس گفته‌های فعالان حوزه کسب‌وکار و مدیران منابع انسانی، شرایط اقتصادی کشور و عدم ثبات آن یکی از عواملی است که افراد را ترغیب به مهاجرت می‌کند.
چرا پرداخت حقوق دلاری پیشنهاد شد؟
در راستای حفظ منابع انسانی متخصص، یکی از راه‌‌حل‌هایی که اخیراً در فضای کسب‌وکاری ایران مطرح می‌شود، پرداخت «حقوق دلاری» به نیروهای متخصص و کلیدی یک شرکت است. پرداخت حقوق دلاری مفهومی است چالش‌برانگیز و پربحث که نظرات مختلفی در خصوص آن ارائه شده است.
اما مهم‌ترین دلیل ارائه چنین پیشنهادی، توازن بین افزایش نرخ ارز و دستمزد واقعی افراد است. هنگامی که کشور با تورم دست‌وپنجه نرم می‌کند، ارزش پول ملی نیز تحت تأثیر تاثیر قرار گرفته و ارزش آن کم می‌شود. دستمزد واقعی افراد نیز در واقع همان قدرت خرید افراد بر اساس حقوق دریافتی‌شان است که با توجه به روند ارزش پول کشور، کاهش می‌یابد. اما آیا پرداخت حقوق دلاری باعث برطرف شدن این چالش می‌شود و آیا یک سازمان توان انجام چنین کاری را خواهد داشت؟
رابطه درآمد و مسئله مهاجرت
وقتی درگیر بحران اقتصادی می‌شویم، قاعدتاً همه سطوح منابع انسانی با چالش مدیریت هزینه در زندگی‌شان مواجه شده و سبد خریدشان نسبت به دوران قبل بحرانی می‌شود. افراد در این شرایط نمی‌توانند بسیاری از خریدهای قبلی خود را داشته باشند و مجبورند در اولویت‌های زندگی خود تغییر ایجاد کنند. رضا زرنوخی، مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی در پاسخ به این سؤال عنوان می‌کند که بسیاری از شرکت‌ها توان پرداخت دلاری ندارند، زیرا به هر حال این شکل از پرداخت اثر ارزی بالاتری دارد. شاید تعداد معدودی از شرکت‌ها چنین توانی داشته باشند که البته این قضیه تأثیر زیادی روی نیازی که در حوزه منابع انسانی وجود دارد، نخواهد گذاشت.
او درباره تأثیر پرداخت دلاری در کاهش مهاجرت‌ها تأکید می‌کند: «تنها بخشی از دلایل افراد برای مهاجرت، مسائل مالی است و در این میان دلایل غیرمالی نیز تأثیرگذار هستند که می‌توان به کیفیت و شرایط زندگی بهتر و سبک زندگی مورد نظر افراد اشاره کرد. همچنین مهاجرت این فرصت را برای افراد ایجاد می‌کند که در موقعیت‌های شغلی‌ای قرار بگیرند که در آن از ظرفیت‌های تخصصی‌شان استفاده بهتری شود.»
زنوخی می‌افزاید: «پارامتر پرداخت دلاری، ممکن است مانند یک مُسکن عمل کند، اما کسی که تصمیم به مهاجرت گرفته، با این پارامتر ماندگار نخواهد شد و برای مهاجرت اقدام خواهد کرد. ضمن اینکه شرکت‌ها برای پرداخت دلاری، این چالش را هم دارند که در سیستم حسابداری خود نمی‌توانند این هزینه را مدیریت و ثبت کنند؛ چنین موضوعی باعث ایجاد عدم شفافیت خواهد شد؛ بنابراین از این منظر هم این اقدام به یک چالش برای شرکت‌ها تبدیل می‌شود که چگونه پرداخت‌های دلاری را با هزینه‌های ریالی تعدیل و در سیستم مالی و حسابداری، آن را شفاف بیان کنند. در بلندمدت و در شرایطی که پول رسمی سیستم مالی ما ریال است، پرداخت دلاری، ساختار مالی شرکت‌ها را با چالش مواجه می‌کند و روش پایداری نیست.»
کسب‌وکارها برای پرداخت حقوق دلاری نیاز به درآمد دلاری دارند
مدیر توسعه سرمایه انسانی داتین در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان پرداخت دلاری به نیروها را به‌عنوان راهکاری در راستای کاهش مهاجرت در نظر گرفت، پاسخ می‌دهد: «یک شرکت برای پرداخت دلاری، نیازمند این است که درآمد دلاری داشته باشد و تعداد شرکت‌های دارای چنین امکانی زیاد نیستند. از سویی باید این واقعیت را بپذیریم که درآمد تنها عامل مهاجرت افراد نیست و عوامل دیگری در این تصمیم دخیل هستند که از کنترل شرکت‌ها خارج است. بسیاری از افرادی که می‌بینیم مهاجرت می‌کنند، به لحاظ درآمد و سطح زندگی شرایط خوب و قابل قبولی داشته‌اند. به همین دلیل پرداخت دلاری جدا از اینکه به‌صورت گسترده امکان‌پذیر نیست، تأثیر زیادی روی کاهش آمار مهاجرت نخواهد گذاشت.»
پرداخت حقوق دلاری استرس مضاعف برای شرکت‌هاست
درآمد و مسائل مالی تنها دلیل مهاجرت نیروها نیست؛ هرچند در این زمینه تأثیرگذار است. پریسا حسین‌زاده، مدیر منابع انسانی آبان‌تتر ضمن بیان این موضوع، درباره نگهداشت نیروها با استفاده از پرداخت حقوق دلاری به بحث قدرت مالی شرکت‌های داخلی و توان کم آنها در مقایسه با شرکت‌های خارجی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در کنار حفظ کارکنان، موضوع دیگری وجود دارد که آن حفظ کسب‌وکارها و کارفرمایان است. در این وضعیت اقتصادی بی‌ثبات، تعیین حقوق دلاری استرس مضاعفی برای کارفرما ایجاد می‌کند و تهدیدی برای کارپذیر است، زیرا در شرایط بحرانی مجبور می‌شود با کارکنانش خداحافظی کند. به نظر من پرداخت حقوق دلاری می‌تواند خوشحالی موقتی بین نیروها ایجاد کند، ولی نمی‌تواند افراد را از تصمیم‌شان برای مهاجرت منصرف کند.»
